Onkolojik tedavi sırasında sıkça sorulan soruların cevaplarını aşağıda bulabilirsiniz
Koruyucu kemoterapi, cerrahi operasyon ile tümörün tümüyle çıkarılmasından sonra gözle görülmeyen mikroskobik artıkları temizlemek için hastaya verilen kemoterapi şeklidir.
-
Kolon kanserinde verilen koruyucu kemoterapi, genel olarak belirgin saç dökülmesine yol açmamaktadır..
-
Tablet, tablet + serum ya da tamamen serum şeklinde olabilir.
-
Tedavi süresi 3 ya da 6 ay olarak verilebilir.
-
Hangi tedavinin verileceği ve tedavinin ne kadar süreceği hastanın ve tümörün özelliklerine göre belirlenir.
-
Tümörün lenf bezine yayılım yapıp yapmaması, hastanın genel durumu, başka yerde hastalık olup olmaması kemoterapinin belirlenmesinde önemli kriter oluşturur.
Her Hasta Mutlaka Koruyucu Kemoterapi Almalı Mıdır?
Her hastanın mutlaka koruyucu kemoterapi alması gerekmez. Çok erken evre hastalıkta ya da katkısının olmayacağı düşünülen tümörlerde koruyucu kemoterapi uygulanmaz.
Hayır. Koruyucu kemoterapi kalın bağırsak ameliyatından sonra, 6-8 hafta içerisinde başlanması uygundur; daha geç dönemde başlanmasının katkısı tartışmalıdır. Kemoterapinin başlanabilmesi için ayrıca hastanın kan değerleri ve genel durumunun buna uygun olması gerekmektedir.
Kalın bağırsak kanserinde uygulanan koruyucu kemoterapi genellikle çok şiddetli bulantı-kusma yapmaz. Bununla birlikte bireysel farklılıklardan dolayı farklı şiddetlerde bulantı gözlenebilir. Hem tedaviden önce hem de tedaviden sonra bulantı giderici ilaçlar verilmektedir.
Bulantı-kusma olur ise acil serviste ya da yakındaki bir hastanede serum takılması vücudun susuz kalmasının önüne geçecektir.
Kemoterapi sonrası ishal, ağızda yara veya ateş görülebilir. Günde üçten fazla ishal şeklinde dışkılama olur ise derhal acil servise başvurulması gereklidir. İshalde su ve tuz kaybı, hayatı tehdit edici olabilir. Bu nedenle içilen su yeterli değilse; serum olarak takviye edilmesi gereklidir.
Koruyucu kemoterapi tedavisi hap olarak verildi ise; bu ilaç ellerde ve ayaklarda kuruluk veya çatlama yapabilir. Bundan dolayı günlük ya da gün aşırı ellere ve ayaklara yağlı krem sürülmesi çatlamaları engelleyecektir.
Kemoterapi alan hastalarda en korkulan yan etki ateştir. Ateşin bir sefer bile 38 ℃ üzerine çıkması durumunda, ateş sonradan normale düşse dahi derhal acil servise başvurulması gereklidir. Acil servise gidilmesi, yükselen ateşin düşürülmesi için değil; yapılacak kan sayımı sonucuna göre eğer gerekliyse uygun antibiyotik başlanması içindir.
Bir başka önemli nokta; serum (oksaliplatin) şeklinde koruyucu kemoterapi alan hastalarda yaşanacak yan etkilerden biri de, soğuk ile olan etkileşimdir.. “Oksaliplatin” isimli bu serum şeklindeki ilaç tedavide kullanılıyor ise; kemoterapi sonrasındaki 4-5 gün boyunca soğuk su içilmemesi, soğuk demirin ya da metalin tutulmaması, buzdolabının önünde durulmaması veya ellerin soğuk suyla dahi yıkanmaması önemlidir. Aksi takdirde soğuğa maruz kalan bölgede uyuşma, karıncalanma, elektrik çarpmış gibi bir his oluşabilir. Bu genellikle soğuğa karşı maruziyetin şiddetine göre değişmek ile birlikte genellikle geçicidir.
Bahsedilen bu tüm yan etkiler, her hastada ortaya çıkacağı anlamına gelmemektedir. Çok az ve seyrek yan etki ile kemoterapi sürecini tamamlanabilmesi de mümkündür. Bu nedenle enfeksiyon ile ilgili tedbirlerin alınması ve dikkat edilecek hususlara uyulması, minimum yan etki ile bu sürecin atlatılmasını sağlar.
Akıllı ilaç tümör varken verilen ve tümöre tutunarak etki eden ilaçtır. Tümör olmadığı durumlarda akıllı ilaç kullanılması bu yüzden gerekli değildir. Bundan dolayı tümör tamamen çıkarıldığı ameliyat sonrası dönemde akıllı ilaçlar rutin olarak kullanılmaz.
Kalın bağırsak kanserinde kullanılan akıllı ilaçlar, kemoterapiye eklenen serum şeklindedir. Akıllı ilaçların bir kısmı bunlara yönelik yapılan testler uygunsa verilir; bir kısmı ise test yapılmasına gerek kalmadan tedaviye eklenebilir.
Akıllı ilaçlar genel olarak bulantı-kusma ya da saç dökülmesine yol açmaz. Ancak birlikte verildikleri kemoterapinin yan etkilerine ek olarak birtakım yan etkiler gözlenebilir. Bu yan etkiler içerisinde ciltte döküntü, tansiyon yüksekliği ve daha az olasılıkla pıhtı ya da kanama görülebilir.
Akıllı ilaçların bir kısmında görülen ciltteki sivilce tarzındaki yan etkilere en çok sırt bölgesinde, göğüs ön kısmında ve yüzde rastalnmaktadır Çoğunlukla ilacın fayda ettiği hastalarda daha fazla döküntü görülür. Ancak bu döküntülerin olmadığı hastalarda ilacın faydalı olmayacağı anlamını taşımaz. Bu döküntüler için hekiminiz tarafından verilecek özel cilt kremlerini kullanabilirsiniz. Bu sivilce tarzındaki döküntüler fazla olması durumunda hekiminiz tarafından uygun görülmesi ile antibiyotik tedavisi verebilir.
Ca testleri nedir? Kanseri mi gösterir?
Ca testleri (Ca 19.9, Ca 125, Ca15.3, Ca72.4) kanser tanısı almış kişide takipte kullanılan kan testleridir. Bu testlerden bazıları özellikle bazı kanserlerde yüksek çıkabilir. Her kanserde yükselmesi şart değildir.
Ca testleri (Ca 19.9, Ca 125, Ca15.3, Ca72.4) kanser tanısı almış kişide takipte kullanılan kan testleridir. Bu testlerden bazıları özellikle bazı kanserlerde yüksek çıkabilir. Her kanserde yükselmesi şart değildir.
Kanser tanısı aldım, ca testlerim normal çıktı, ne anlam ifade eder?
Kanser tanısı almış hastalarda bu testler yüksek olmayabilir. Yani kanda Ca testleri her kanserde değil, sadece bazı kanserlerde ve kanser tanısı almış hastaların takibinde kullanılırlar.
Bir hastalığım yok ama Ca testlerime bakıldı, yüksek çıktı; ne yapmalıyım?
Hiçbir hastalığı bulunmayan bireylerde Ca testlerinin, kanser taramasında yeri yoktur. Normal insanda da yüksek çıkabilir. Bu yükseklik bazen o kişide olan kanser dışı hastalıklardan kaynaklanıyor olabilir.
Buna rağmen sağlıklı bir bireyde Ca testi bakılmış ve yüksek çıkmış ise; genel dahili muayene, varsa şikayete göre ek tetkik yapılması (örneğin birkaç aydır başlayan kabızlık şikayeti varsa kolonoskopi-yani makattan barsakların ışıklı boru ile incelenmesi), ailede genetik olabilecek bir kanser türünün olup olmadığının bilinmesi gerekirse buna yönelik değerlendirme yapılması önerilir.
İmmünoterapi, bağışıklık sisteminin kanserli hücrelere karşı aktive edilmesi mekanizması ile çalışır. Kalın bağırsak kanserinde yaygın hastalığı olanlarda immünoterapi, MSI testi sonucuna göre uygun olan hastalara verilir. Yani kalın bağırsak kanserinde immünoterapi her hastada etkili değildir. Etkili olabilme ihtimalinin değerlendirmesi için mikrosatellit instabilite testi yapılır, test sonucunda instabil olan hastalarda immunoterapi bir seçenek olarak kullanılabilir. İmmünoterapide akciğer, beyin sapı ve bağırsak üzerine yan etkiler olabilir. İmmünoterapi saç dökülmesine yol açmaz. Bulantı-kusma çok sık olarak görülen bir bulgu değildir.
Port kateter tam köprücük kemiğinin altına, cilt altı olarak yerleştirilen bir suni damardır. 24, 48, 72, ya da 96 saat gibi uzun süreli serum şeklinde verilen kemoterapilerde hastayı, hastaneye yatırmadan vermek için kullanılan bir yoldur. Port kateter, her seferinde damar yolu aranmasına gerek kalmadan, her türlü serum tedavisi yada kemoterapinin uygulanabileceği bir yoldur. Port kateter yıllarca kalabilir. Port kateter nadirende olsa takıldığı yerde enfeksiyon ya da takılırken nadir de olsa göğüs boşluğuna hava kaçmasına yol açabilir. Bu durumlar sık değildir ve tedavi edilebilir. Bazende bu durumlarda portun çıkarılması gerekebilir. Bununla birlikte portun hastaya pratik katkısı bu risklerden çok çok daha fazladır. Önemli noktalardan bir tanesi port kullandıktan sonra içine kan sulandırıcı ilaç yapılması gerekmektedir. Aksi takdirde tıkanma ihtimali olabilir.
Kilo alımı kolon kanseri seyrine olumsuz etki etmektedir. Bu nedenle diyet ve egzersiz hastalığın seyrinde önemlidir. Haftada en az 3 gün, 30-40 dakikalık orta tempoda ki yürüyüş önerilir. Havaların soğuduğu dönemlerde evin içinde basit yürüyüşler bile değerlidir.
Hayvanlar dostumuzdur, candır. Pek çok hastanın evinde evcil hayvanı vardır. Kemoterapi sürecinde dostları ile olan ilişkileri konusunda endişe duymaktadırlar. Hayvanlar enfeksiyon için risk oluşturabileceği bilinmektedir. Bununla birlikte hastaya moral ve motivasyon açısından dostlukları değerlidir.; hasta evdeki hayvan dostuna çok yaklaşmadan, sarılmadan, onları öpmeden ve mümkün oldukça enfeksiyon riskini azaltacak şekilde dikkatli bir şekilde evcil hayvan besleyebileceğim düşünüyorum. Bu konu hassas bir konu olup hekiminizinde bilgisine başvurmak en doğrusudur.
Alkol tüketilmesi önerilmemektedir.
Kemoterapi alırken ateşimin yükselmemesi için neler yapmalıyım?
- Aksıran, öksüren, grip olan insanlardan uzak kalın
- Öpüşerek selamlaşmayınız
- El sıkışarak mümkün oldukça selamlaşmayınız
- Tuvaletten sonra, yemekten önce ellerinizi mutlaka yıkayınız ve el temizliğine dikkat ediniz.
- Meyve sebze çok iyi yıkanmalıdır ve sebzeler sirkeli suda bekletebilirisiniz.
- Meyveleri (örnek elma gibi) kabuğu ile tüketmeyiniz.
- Dışarıdan lahmacun, çiğ köfte vb enfeksiyon riski taşıyan gıdaları tüketmeyiniz ve mümkün oldukça evde ve hijyene özen gösterilerek yapılmış gıdaları tüketiniz.
- Gün aşırı duş almaya, vucut temizliğine özen gösteriniz.
- Dişlerinizi yumuşak bir diş fırçası ile günlük fırçalayınız.
- Eğer diş proteziniz varsa size önerilen gargaradan veya tuzlu su ile veya yemek karbonatı ile hazırlanan gargara ile dişlerinizi çıkararak gargara yapınız. Böylece diş protezinizin altıda gargara ile temizlenmiş olacaktır.
Kalabalık yerlere girerken maske kullanın ve maskenizi günlük değiştirmeye özen gösteriniz.
Daha önce kullanmakta olunan yüksek tansiyon, şeker hastalığı, kalp hastalığı ya da benzeri kronik hastalıklara ait ilaçları hekiminizin de bilgisi dahilinde kullanmaya devam edebilirsiniz. Bu ilaçların devamı konusunda kemoterapiye başlamadan önce mutlaka hekiminizinde görüşünü almanız uygun olur.
Kemoterapi alırken hastadan, çocuklara herhangi bir zarar gelmez. Tam tersi çocuklardan hastaya enfeksiyon bulaşma riski vardır. Çocuklar çok hareketli olmaları, okul, kreş, vb kalabalık ortamlarda arkadaşları ile yakın temas içinde olduklarından dolayı enfeksiyon taşıyıcısı olabilirler. Bu yüzden hastanın kemoterapi alırken çocuklara sarılmak ve öpmek konusunda temkinli olunması gerekir, mümkünse kaçınması uygun olur.
Kesinlikle hayır, kalabalık ve kirli ortamlar olmamak üzere, kışın soğuklardan yazın aşırı sıcaklardan kaçınarak haftada 3 -4 gün orta tempoda kendinizi zorlamadan yapacağınız yürüyüşler vücudunuzu güçlü tutar.
Ameliyat sonrasında koruyucu kemoterapi sürecinde de, tümörü çıkarılmamış hastaların tedavisinde uygulanan kemoterapi sürecinde de en temel nokta enfeksiyonlardan korunmaktır. Aşağıdaki örneklere uygun hijyen kurallarına muhakkak uyulması gerekmektedir:
-
Ev dışındaki kapalı ortamda maske kullanımı, güncel salgın verilerine uygun hareket edilmesi
-
Mümkün oldukça dışarıdan hazır yemek tüketilmemesi önemlidir.
-
Tuvalet kullanımından sonra, yemek yemeden önce, dışarıdan eve geldikten sonra mutlaka ellerin yıkanması gereklidir.
-
Kemoterapi süreci boyunca tokalaşmak, sarılmak gibi bireylere yakın temaslar önerilmez.
Su tüketimine azami önem gösterilmesi gereklidir. Verilen ilaçların vücuttan atılmasının en temel yolu böbrek yani idrardır. Eğer yeteri kadar su içilmez ise; vücut ilaçtan temizlenemez. Böyle bir durumda yan etkiler çok daha şiddetli ve uzun süreli olacaktır.
Su içmekte zorlanıyorsanız ve özellikle suyun tat ve kokusundan rahatsız oluyorsanız suyun içine 1-2 damla limon suyu damlatmak; tarçın kabuğu, elma dilimi ya da çilek suyun kokusunu alacaktır.
Kemoterapi sürecinde hareketsiz kalınmaması, hiç değilse evin içinde olsun hareket edilmesi önemlidir. Hareketsizlik akciğer enfeksiyonu, pıhtı atma riski, kaslarda zayıflama ve kabızlık gibi istenmeyen durumların oluşumuna yol açar.
Ateş, en korkulan yan etkidir. Bundan dolayı yüksek ateş olduğu zaman; -yüksek ateşten kast edilen 38℃ ve üzerine çıkan vücut ısısıdır- vücut ısısı normale düşse dahi derhal acil servise başvurulması gereklidir.
İshal, günde 2-3 defadan fazla büyük tuvalete çıkılıyor ise mutlaka yine acil servise başvurulması gereklidir. Hafif ishal varsa veya büyük abdestte yumuşama var ise; patates, muz ya da rendelenmiş kabuksuz elma tüketilebilir. Ancak bazı durumlarda bu besinler uygun olmayacağı için mutlaka hastaların doktorlarına danışıp, bu gıdaları uygun görüp görmediğini teyit etmeleri gerekir.
Bunun dışında koruyucu kemoterapide kullanılan ilaçlardan “Oksaliplatin” isimli ilacın soğuk ile etkileşimi vardır. Bundan dolayı bu serumu aldıktan sonra; soğuk su içilmemesi, soğuk demirin tutulmaması, hava soğuk iken dışarı çıkılmaması ya da soğuk havada dışarı çıkılacak ise eldiven atkı bere gibi koruyucuların kullanılması, buzdolabını açıp önünde durulmaması, tuvaletten sonra soğuk su ile el yıkanmaması veya soğuk su ile abdest alınmaması önemlidir. Aksi takdirde elektrik çarpmasına benzer bir his yaşanacaktır. Genellikle hayatı tehdit etmemek ile birlikte rahatsız edici bir hisse yol açan bu yan etkiye genellikle kemoterapiden sonraki 5-6 gün dikkat edilmesi gerekir.
Hangi tür kemoterapi tedavisi veriliyor olursa olsun; ısırgan otu, greyfurt ve nar ilaç etkileşimlerinden dolayı önerilmemektedir.
Kemoterapide verilen bulantı ilaçları kabızlık yapabilir. Kabızlık olması durumunda bol su içilmesi ve hareket edilmesi uygundur. Ayrıca hekim önerisi ile kabızlık giderici hap, toz yada şurup niteliğindeki ilaçlar kullanılabilir.
Ağızda yara olmaması için, kemoterapi sonrasındaki bir hafta süre ile tuzlu su ya da yemek karbonatı ile günde 2-3 kez gargara yapılması uygundur. Çıkarılabilir takma diş kullanımı varsa, takma diş çıkarıldıktan sonra gargara yapılması dişin altında yara olmasını engeller.
Bulantı olması durumunda hekiminiz tarafından size önerilen bulantı ilaçlarını kullanabilirsiniz. Bu ilaçların bazen kabızlık yapabileceği bilinmelidir. Bunun yanı sıra, tatlı, yağlı ve aşırı sıcak gıdalar bulantı- kusmayı arttırır. Tam tersi niteliğindeki soğuk, tuzlu ve yağsız gıdalar bulantıyı azaltacaktır. Yoğurt, patates haşlaması, zeytin ve peynir gibi basit gıdaları midenizi yormadan tüketebilirsiniz.
Bu sorunun cevabı istisnasız ‘hayır’. Ne kemoterapi alırken, ne de kemoterapisiz dönemde sigara kullanımına devam edilmemelidir. Nasıl olsa bu hastalık var devam edeyim düşüncesi doğru olmayıp sigaranın kesilmesinin sonradan dahi olan avantajları olmaktadır.
Bazı kemoterapi ilaçları üreme üzerine geçici veya kalıcı olumsuz etkisi olabilir, adet düzenini bozabilir, geçici yada kalıcı(menapoz) adetten kesilmeye yol açabilir .
Evet ortalama kemoterapi bittikten 1 ay sonra yeniden saçlar çıkmaya başlar.
Saç dökmeyen kemoterapi ilaçları mevcuttur. Koruyucu dönemde kullanılan kemoterapi ilaçlarının saç/sakal üstüne olumsuz etkisi pek fazla olmamaktadır. Ancak hastalığın tekrar ettiği ya da geride tümör kalan hastalarda kullanılan ilaçların bir kısmı, saç dökülmesine yol açabilir. Hangi ilacın ne zaman kullanılacağına, hastanın ve tümörün durumuna göre karar verilir.
Hemen neredeyse tüm kanser türlerinde kilo alımı ya da fazla kilolu olmak, süreci olumsuz olarak etkilemektedir. Genellikle tanı konduktan sonra beslenmede eksiklik olmaması, kemoterapi alırken iyi beslenmeli görüşü iyi niyetli ama kilo alımını tetikleyen bir durumdur. Bu da kilo artışıyla sonuçlanır. Şişmanlık hem kanser için hem de kanser tanısı konmuş bireyde, kötü gidişat için risk teşkil etmektedir. Önemli olan dengeli ve düzenli beslenme ile ideal kilonuza yakın kalabilmektir. Nasıl fazla kilo alma hastalığı olumsuz etkiliyorsa agresif kilo verdirici diyetlerde olumsuz etkielrinden dolayı önerilmez. Bundan dolayı kilo verilmesi gereken bir durum varsa hekim ve mümkünse diyetisyen kontrolünde ve agresif olmayan bir şekilde yapılmalıdır.
